De Geschiedenis van Iran

Deze blog heb ik geschreven omdat er mij nogal vaak verweten is dat ik niets van de geschiedenis van Iran af zou weten.

Tot 1935 stond Iran beter bekend als Perzië. In 539 v Chr. is Perzië de grootste macht in het Midden Oosten (Iran Irak, Turkije, Syrië, Palestina, Egypte, Afghanistan en delen van Pakistan) De religie in die tijd is het Zoroastrisme (voorloper van het monotheïsme, 1 god). Het Perzische rijk was zwak en daar maakte Alexander de grote handig gebruik van in 330 v Chr. verovert hij het hele rijk. Als hij komt te overlijden valt het rijk uit elkaar. Het rijk word opgesplitst in Diadochenrijken, de Diadochen waren generaals in het leger van Alexander de grote, er was veel strijd onderling en zorgde voor verschillende oorlogen die zo'n 40 jaar duurden. Diverse rijken werden door de Romeinen verovert, Egypte als laatste (ca. 30 v Chr.)

In 226 werd het Sassanidenrijk gesticht. Er waren veel onderlinge conflicten. Perzië hield vast aan het Zoroastrisme en Christenen werden vervolgd. In de strijd tegen Heraclius raakte het rijk volledig uitgeput. Op dat moment begon de Islamisering van Iran.

Het verdeelde rijk kon amper weerstand bieden tegen de Arabische verovering. Op dit moment bestaan er nog altijd Parsi's (de aanhangers van het oude geloof) maar ik geloof slechts in India.

in 1923 werd er een staatsgreep gepleegd door Reza Khan samen met de journalist Zia al-Din Tabatabai.
De journalist is voorstander van een op het Westen georiënteerde republiek (In navolging van Atatürk). In 1926 riep Reza Khan zich zelf uit tot sjah Reza Shah en begint met een hervormingsplan. Hij wilde dat Iran binnen afzienbare tijd omgetoverd zou worden in een moderne staat. Hij verving de sharia door een burgerlijke wet en nam de geestelijken hun bezittingen af. Hij verbood alles wat met het geloof te maken had, inclusief hoofddoeken en festiviteiten. In 1935 werden honderden vreedzame demonstranten tegen de kledingwetten door soldaten neergeschoten. Het leven van de armen werd niet verbeterd.

In de volgende jaren werd Nazi Duitsland de belangrijkste partner van Iran. Reza Shah was onder de indruk van Hitler. Uit angst dat Iran de kant van Duitsland zou kiezen vielen de Sovjet-Unie en Groot-Brittannië in 1941 Iran binnen. Het noorden van het land werd een Sovjet bezettingszone, het zuiden een Britse. Rezah Shah werd verbannen naar Johannesburg waar in 1944 overleed. Mohammed Reza Pahlavi (de oudste zoon van Rezah Shah) volgde zijn vader op, hij kreeg steun van de Britten terwijl de Russen de pro communistische partij in Iran steunden. In 1946 vertrokken de Britten uit Iran en het noorden van Iran werd onafhankelijk met hulp van de Russen (Azerbeidzjan en Koerdistan ) Stalin trok zich terug toen de Sjah olie aanbood. Daarna werden Azerbeidzjan en Koerdistan weer door Iran bezet.

In 1950 richtte Mohammed Mossadegh het Nationaal Front op. Dat was een liberale organisatie en met steun van de nationalisten, communisten, democraten en de geestelijken streefde Mossadegh naar nationalisatie van de Olie maatschappij. Mossadeq werd een vijand van de sjah daar hij de macht van de sjah wilde beperken.
Op 2 mei 1951 benoemde de sjah Mohammed Mossadeq tot minister-president. De nationalisatie van de olie maatschappij werd door gezet en de banden met de Britten werden verbroken. Door aanhoudende ruzies werd MossadeQ ontslagen maar na een volksopstand werd hij weer benoemd tot Minister President en werd hij minister van defensie. De ruzie tussen de sjah en zijn premier gingen gewoon door en op 17 augustus 1953 vluchtte de sjah naar Rome. Twee dagen later pleegde generaal Fazlollah Zahedi een door de Britten en de CIA georganiseerde staatsgreep waarna de sjah terug kon keren en Mossadeq gevangen werd gezet. Later werd Mossadeq ter dood veroordeeld, maar de sjah zette de straf om in drie jaar gevangenisstraf. In 1956 kwam hij vrij en leefde onder strenge bewaking op zijn landgoed.

Net als zijn vader wilde Mohammed Reza Iran moderniseren ten koste van traditionele Iraanse waarden. Pro-communistische stakingen bij olieraffinaderijen, leidden eind jaren vijftig tot het verbod op de Tudeh partij. In 1957 kreeg Iran een tweepartijenstelsel.
In 1961 kondigde de Sjah de Witte Revolutie af. De Witte Revolutie voorzag in landhervormingen, vrouwenemancipatie en algemeen kiesrecht. De geestelijkheid verzette zich hevig tegen de landhervormingen (de geestelijkheid was de grootste grootgrondbezitter), maar steunde het voorstel om algemeen kiesrecht in te voeren. In de jaren zeventig was er een enorm contrast ontstaan tussen het platteland en de grote stad. In de grote steden leefden de middenklasse en hoge klasse in een Westerse levensstijl. Op het platteland leed men armoede, omdat de landhervormingen weinig succesvol verliepen (de grootgrondbezitters verdeelden het landen onder familieleden, waardoor de kleine boer of landarbeider alsnog geen land verkreeg).
De geestelijkheid verzette zich sterk tegen de onderdrukking van de islam en de ongelijkheid. Zo sloot de sjah madrasa's (religieuze scholen) en toonaangevende religieuze leiders werden doodgemarteld, gevangengezet of verbannen.
Een van die toonaangevende geestelijken was ayatollah Ruhollah Khomeini. Khomeini leefde tot 1975 in ballingschap in Najaf in Irak, maar toen de toenmalige Iraakse regering en de sjah een vriendschapsverdrag ondertekenden, werd Khomeini Irak uitgezet. Later vormde hij een Revolutionaire Raad in Parijs, waarin naast orthodoxe sjiitische leiders, ook liberale-sjiieten zitting hadden.
Om de succesvolle overeenkomst tussen Irak en de sjah, schafte de sjah het tweepartijenstelsel af en voerde een één partijstelsel in, met de Partij voor de Iraanse Herrijzenis als enige toegestane partij. De macht van de sjah nam nog verder toe en hij werd gesteund door zijn premier, Amir Hoveida.

De Iraanse Revolutie brak uit op december 1978. De Sjah was ziek en zag niet meer wat er aan de hand was. De Sjah was rijk en de (sjiitische) bevolking arm. Tijdens een eerdere opstand was de geestelijk leider Ayatollah Khomeini door de veiligheidsdienst van de Sjah opgepakt en aan de grens met Turkije uit de auto gezet. Hij week uit naar Irak, het enige Arabische land waar de bevolking voor een meerderheid uit Sjiïeten bestaat. Toen de betrekkingen tussen Irak en Iran korte tijd verbeterden en Irak hem uitwees, ging hij in ballingschap in Parijs. In 1979 sloeg Khomeini terug, de Islamitische revolutie in Iran was een feit. De Sjah vluchtte en overleed kort daarna.
De Sjah werd gezien als een soort muur tussen de Westerse beschaving en het communisme. Dus Amerika verloor een belangrijke bondgenoot.
Niet alleen Amerika maar ook de Arabische staten werden nerveus, niemand wist welke kant Iran op zou gaan.

De CIA werd volledig verrast door alles dat er gebeurde het verloor ook de op de Sovjet-Unie gerichte radarposten. Irak werd als meest geschikte vervanger gezien door landen als Frankrijk, volgens horen zeggen was de Amerikaanse bedoeling proberen Irak te matigen en vooral te steunen op Saoedi-Arabië, Egypte en Jordanië.

De Islamitische revolutie ging verder dan alleen Iran. Het land is wel islamitisch, maar Sjiitisch, terwijl de bevolking van alle omliggende Arabische landen voornamelijk uit Soennieten bestaat. Alleen Irak heeft een meerderheid Sjiïeten dus was Irak zeer bezorgt om wat er zich in het buurland afspeelde. In Saoedi-Arabië werden Sjiïeten door Khomeini getraind en op de Arabische kust afgezet om opstanden te ontketenen. Meer en meer vreesden de Arabieren en de VS voor Islamitisch fundamentalisme dat zich vanuit Iran over het Midden-Oosten en Noord-Afrika zou verspreiden. En dus keek iedereen naar Irak als het land dat het zou moeten tegenhouden.

In 1980 resulteerde dit in de uitgelezen kans voor Saddam Hoessein om Iran aan te vallen. De top van de veiligheidstroepen van de Sjah (die bij het uitbreken van de revolutie naar het westen gevlucht waren) hergroepeerde in Irak. Op een conferentie in Basra onderzochten deze Iraanse militairen samen met Irakese generaals de militaire kracht van Iran en hoe de mogelijke verspreiding van de revolutie was tegen te gaan. De CIA zou daarbij ook aanwezig zijn geweest. Al is dat altijd ontkend. Het plan ontstond Iran binnen te vallen. De Iraanse generaals garandeerden dat er in de veroverde gebieden een opstand zou ontstaan die zou overslaan naar Teheran. Zo zou de hele zaak in korte tijd worden opgelost.

Saddam hoopte op een korte oorlog maar dat lukte niet en hij gebruikte zelfs Chemische wapens. Amerika had geen betrekkingen met één van beide landen maar koos toch de kant van Irak om ze te helpen de oorlog niet te verliezen. Irak werd van de lijst van terroristische staten gehaald en na voorbereidend werk van Donald Rumsfeld (Ironisch) als speciaal gezant normaliseerden de VS en Irak in 1984 de betrekkingen. De gehele westerse wereld inclusief de VS stuurde Irak wapens, maar de Irakezen profiteerden vooral van het Amerikaanse inlichtingenapparaat. Maar ook aan Iran werden wapens geleverd. De VS stuurde wapens naar Teheran om de gijzelaars in de ambassade en in Libanon vrij te krijgen. Ook Israël leverde wapens aan Iran, waarschijnlijk om de positie van de Iraanse Joden te verbeteren. In 1988 werd er een bestand gesloten en het sterke Iraakse leger kon 2 jaar later Koeweit binnen vallen.

Wellicht is het gevaar van de Islamitische revolutie door omliggende landen en de Westerse landen overdreven. De hulp aan Irak is in het verkeerde keelgat geschoten bij Iran en is ook de reden waarom er vandaag de dag nog angst wordt gezaaid onder de Iraanse bevolking. De streng Islamitische regering onderdrukt de bevolking en ze voelen zich gesterkt door het aan de macht komen van de sterk conservatieve Mahmoud Ahmadinejad in 2004. Hij maakt het religieuze Iraanse plaatje compleet. Het schenden van de mensenrechten kent twee oorzaken. Ten eerste uiteraard de Sharia. Middeleeuwse straffen zorgen voor angst onder de bevolking en laag opgeleiden zien het zelfs als hun lot. De tweede oorzaak is de Iraanse regering zelf, omdat de regering de politieke macht wil houden en controle wil uitvoeren over de samenleving. Mensenrechten worden genegeerd omdat de straffen als politiek noodzakelijk worden gezien.
Enkele overtredingen die bestraft worden met de doodstraf (steniging, onthoofding, verhanging, amputatie of marteling) zijn overspel, alcoholverbruik, inbraak, verzet tegen de islamitische autoriteit en homoseksualiteit. Ahmadinejad wil Iran terug brengen naar het begin van de islamitische revolutie.

Het is niet aan ons om hier in te grijpen maar ik zie het wel als doel en morele plicht om opstandelingen tegen dit regime te steunen waar ik kan. Voel je vrij om mijn verhaal aan te vullen of compleet te veranderen. Ook al ben ik een redelijke kenner en liefhebber van geschiedenis ook ik kan fouten maken!